СҰЛК САЗДЫ СӨЗ САРАСЫ

Сен-Жон ПЕРС

ҚҰСТАР

поэма

Сен-Жон ПЕРС (1887-1975) Вест Индияның Гваделупа шағын аралында дүниеге келген ХХ ғасырдағы Францияның аса көрнекті ақыны. Шын аты Мари Рене Алекси Сен-Леже. Өлеңдерін Сен-Жон Перс лақап атымен өлеңдерін жариялаған.

Сен-Жон Перстың алғашқы тырнақалды жинағы 1914 жылы жарыққа шықты. Поэзия айдынына тың леппен келген жас ақынның өлеңдері сол тұстағы француз әдебиетіндегі беделді Андре Жид пен Жак Ривьер сынды жазушылардың назарын өзіне аударды. Кәсіби дипломат Сен-Жон Перс бес жыл Қытайда француз елшісі болып қызмет атқарған. Оңтүстік Қытай теңізінде жүзіп, Гоби шөлін аралаған ақын «Анабасис» поэмасын осы кезде жазған. Әдеби сыншылардың тарапынан жоғары бағаланған аталмыш поэма туралы Артур Нолд: «Бұл поэма қаталдыққа толы, сонымен қатар өз заманының ең жұмбаққа толы поэмаларының бірі» деген ой айтқан.

1960 жылы Сен-Жон Перс «поэзия арқылы заман бейнесін, асқақ рухтың көркемдігін» бере алғандығы үшін Нобель әдеби сыйлығының лауреаты атанды. Нобельдік лекция кезінде ақын поэзия мен ғылымның байланысы туралы сөз қозғаған. «Поэзия дегеніміз тек қана өзімізді өзіміз тану емес, поэзия деген – нақ өмірдің өзі», – дейді Сен-Жон Перс.

Қанша ұшқанмен лашында жетпес шегіне…

Авл Персий Флакк

Қандастарға жататын тіршілік иесінен

Бізге жақыны құс білем.

Олар ғажап болмысымен

Көктеп өтіп мына күндер үстінен

Кезбелердей көзі ашық

Келер күннің жұмбақ сырын сезеді. Толығырақ »

СҰЛУ САЗДЫ СӨЗ САРАСЫ

ЖЫЛДАР ӨТЕДІ, МАХАББАТ ӨШПЕЙДІ

905 жылдың көктемінде жапон императоры Дайго ежелгі және жаңа жапон поэзиясының антологиясын құрастыруды ойлап, таңдаулы ақындарды жинайды. Олардың ішінде аға хатшы Ки-но Томонори, сарай кітапханасынының бас сақтаушысы Ки-но Цураюки, Каи провинциясының ұсақ шенеунігі Осикоти-но Мицунэ, оң қанаттағы гвардияның кеңсе хатшысы Мибу-но Тадаминэ бар еді. Бұлардың әрқайсысы дара болмысты, асқан талантты ақындар болатын. Олар сөйтіп «Кокинсю» (Ежелгі және жаңа жапон жырларының жинағы) антологиясының құрастырушы редакторлары ретінде де жапон халқына барынша белгілі болды. Толығырақ »

СҰЛУ САЗДЫ СӨЗ САРАСЫ

Ұлмамбет ХОЖАНАЗАРОВ

ЖҮРЕК – АЛАУ, ӨМІР – ЖАДАУ

Ұлмамбет ХОЖАНАЗАРОВ 1938 жылы Өзбекстанның Кегейлі ауданында дүниеге келген.  1960 жылы Қарақалпақ педагогика институтын бітірген. «Әмудария» жұрналының бас редакторы қызметін атқарған. «Көңіл екпіні», «Есептегіш», «Жылдарым менің» сынды бірнеше жыр жинақтарының авторы. Өзбекстан Ленин комсомолы сыйлығының лауреаты.

БҮГІН ӨЛЕҢ ЖАЗАМЫН МЕН

Бүгін өлең жазамын мен,
Ол тамаша өлең болғай.
Қанаттыдан оза білген,
Теңдесі жоқ өрен болғай.

Гөкиқап тең мысалына,
Биік тұрғай, сұлық тұрмай.
Бүкіл жаһан құшағына
Емін-еркін сыйып тұрғай. Толығырақ »

СҰЛУ САЗДЫ СӨЗ САРАСЫ

Гүлстан ШАМҰРАТОВА

АҚҚУДАЙ ЖЫЛДАР

БАРАДЫ ЖЫЛЖЫП…

Гүлстан ШАМҰРАТОВА 1937 жылы Өзбекстанның Төрткүл қаласында дүниеге келген. Қарақалпақ педагогика институтын тәмамдаған. «Гүлдер бүр жарған», «Арман» сынды жыр жинақтарының авторы.

АРМАН

Көңілім тасып, тербетіп ойлар

Орамал салып шығамын тысқа.

Су сылдырап, көбелек ойнар,

Арманым шексіз, уақыт қысқа.

Бақыт өзі келмейді оңай,

Бұл да бір күрес орыны бөлек. Толығырақ »

СҰЛУ САЗДЫ СӨЗ САРАСЫ

Фридрих ШИЛЛЕР

ЖҮРЕГІМ МЕНІҢ ЖЫЛАЙДЫ

Йоһанн Кристоф Фридрих фон ШИЛЛЕР (1759-1805) – неміс халқының атақты ақыны, философы, тарихшысы, драматургы. Өмірінің соңғы жылдары Шиллер атақты Гетемен терең қарым-қатынас орнатып, зор шығармашылық нәтижелерге жол ашты. Олар эстетика тақырыптарын талқыласып, Шиллер Гетенің аяқталмай қалған шығармаларын жазып шығуына ықпал етті. Осы арқылы Ваймар классицизмі деп аталатын бір ерекше кезең басталды. Сонымен қатар, екеуі «Ксениялар» деп аталатын қысқа, бірақ өте уытты сатиралық өлеңдер жинағын шығарды. Ксенияларда олар өздерінің эстетикалық көзқарастарына қарсы шыққандарды өткір сынның астына алды.

ЕРКЕКТІҢ СЕРЕНАДАСЫ

Терезеге қарай қойшы. Тыңдашы!

Малма жаңбыр және нұрсыз бір ғалам.

Мен бейнебір сорайған дің сұлбасы,

Тоңған иттей сүмірейіп дір қағам.

Неткен жаңбыр! Бейне топан тасыған!

Толығырақ »

СҰЛУ САЗДЫ СӨЗ САРАСЫ

Бахтияр Махмуд оглы ВАҺАБЗАДЕ

ГҮЛСТАН

поэма

Бахтияр Махмуд оглы ВАҺАБЗАДЕ 1925 жылдың 16 тамызында Әзірбайжан Республикасының Шәкі қаласында туып, 2009 жылдың 13 ақпаны күні ел астанасы Бакуда дүниеден қайтқан Әзірбайжанның Халық ақыны (1984), Әзірбайжан Ұлттық Ғылым Академиясының академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор. КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1984).

Жетпістен астам жыр жинағының, ондаған драмалық туындылардың, көптеген ғылыми монографиялық еңбектердің авторы. Баку мемлекеттік университетінде 40 жыл бойы қызмет істей жүріп, өз ұстазы Самед Вургунның шығармашылығын және әзірбайжан әдебиетінің өзекті мәселелерін зерттеумен айналысқан. Лирикалық өлеңдері әлемнің жиырма шақты тіліне тәржімаланған.

Бахтияр Махмуд оглы Ваһабзаде қоғамдық жұмыспен белсене шұғылданған. Республика Жоғарғы Кеңесіне бес рет, тәуелсіздік тұсында Ұлттық Мәжіліске бір рет депутат болып сайланған. Қазақ ақыны Олжас Сүлейменов әріптес досы Бахтияр Ваһабзаде туралы: «Ол ең жоғары марапаттардың бәріне ие болды. Бірақ мұның ішіндегі ең биік дәрежелісі – халқының сүйіспеншілігі», – деп жазды.

2012 жылғы 13-15 желтоқсан аралығында Баку қаласында түркі халықтары ғалымдарының қатысуымен І Халықаралық Бахтияр Вахабзаде симпозиумы болып өтті. Енді ол дәстүрлі түрде өткізілетін болады деп ұйғарылды.

Автордың қазақ тіліне тұңғыш рет аударылып отырған «Гүлстан» поэмасы 1959 жылы қолжазба күйінде тарап, сол үшін қудалау көрген. Оның желісі 1813 жылғы 12 қазанда Әзірбайжан жерін Ресей империясы мен Парсы патшалығы екіге бөліп алу жөнінде келісімшарт жасасқан тарихи оқиғаға құрылған. Келісімшартқа қол қойғандар: Ресей тарапынан – бас қолбасшы, генерал-лейтенант Н.Ф.Ртищев, Иран тарапынан – сыртқы істер министрі Абул-Хасан-хан мырза. Поэмада бұлардың бейнелері шартты түрде ғана көрініс тапқан.

Әзірбайжан халқының бірлігі мен бостандығы үшін күрескен Саттар хан, Шейх Мұхаммед Хиябани мен Пишеверидің рухына бағышталады¹

Шетін сүртіп ақ шәйі жібекпенен,

Көзәйнегін киді де –

бір еппенен –

Үстелдегі үңілді қағазына,

Қол қойғанда саусағы дір етпеген.

Толығырақ »

СҰЛУ САЗДЫ СӨЗ САРАСЫ

Пабло НЕРУДА

ӨМІР СЕНЕН ҮЙРЕНДІМ

Пабло НЕРУДА – Чили ақыны. Шын аты Нефтали Риккардо Басоальто. 1904 жылы 12 шілдеде Чилидің оңтүстігіндегі Парралледе Хосе дель Кармен Рейесе Моралеса және Роса Басоальтоның отбасында дүниеге келді. 1917 жылы «Ла Маньяна» (Темуко) газетінде Неруданың алғашқы туындысы жарияланады.

1920 жылғы қазан айынан бастап оның барлық шығармалары Пабло Неруда бүркеншік атымен жариялана бастады. 1935 жылы ол Мадридке консул болып тағайындалды. Сол жылдың қазан айынан бастап, Неруда жетекшілік ететін «Поэзияның көк жорғасы» атты журналы шыға бастады.

1953 жылы оған «Халықтар арасындағы бейбітшілікті нығайтқаны үшін» халықаралық Лениндік сыйлық тапсырылады. 1971 жылы әдебиет саласы бойынша Нобель сыйлығының лауреаты атанады. Ол көптеген шығармалардың авторы. Оның өлеңдері әлем халықтарының бірнеше тілдеріне аударылған.

Пабло Неруда 1973 жылы 23 қыркүйекте Сантьяго қаласының Санта Мария клиникасында көз жұмды.

КӨРІНБЕЙТІН АДАМ

Ақындарға өткен сонау әріде.

Күлкім келеді – күлемін

Жан жүрегім сүйеді оны, білемін…

Жазғанының бәрін де.

Толығырақ »

СҰЛУ САЗДЫ СӨЗ САРАСЫ

Александр БЛОК

СЕН – НҰРЛЫ ЕЛЕССІҢ

Александр Александрович БЛОК (1880-1921) – орыс ақыны. Екі бірдей ірі қоғамның түйіскен шағында өмір сүрген. Ресейде болған Қазан төңкерісіне дейінгі ақындардың бірі әрі бірегейі. Сонымен қатар Блок Ресейдегі кеңестік поэзияның ең алғашқы өкілі болып табылады.

ҚЫЗМЕТШІ ХАНШАЙЫМҒА

Шақырмашы. Шақырусыз,
Жетемін ғой шіркеуге.
Ханшайымым! Үнсіз-түнсіз
Аяғыңа бас ие.

Әміріңді тыңдап алып,
Тағы күтіп жүремін.
Көріп қалар бір сәтті аңдып,
Тілеп, аңсап жүрегім.

Толығырақ »

СҰЛУ САЗДЫ СӨЗ САРАСЫ

Михаил ЛЕРМОНТОВ

ЖАНАРЫҢА ЖАЛЫН  ІЗДЕП ҮҢІЛЕМ

Қош бол, Ресей, кірлеген,
Байдың елі құл менен.
Қош бол,
көкшіл шендер де,
Шенқұмар жұрт,
сендер де!

Кавказ асып, жырақ мен,
Қашам қаңқу сөздерден,
Бәрін естір құлақ пен
Бәрін көрер көздерден.

Толығырақ »

СҰЛУ САЗДЫ СӨЗ САРАСЫ

Агостиньо НЕТО

ЖҮРЕГІМДЕ – МҰҢДЫ  ҮНІМ

Агостиньо НЕТО 1922 жылы дүниеге келген. Ақын, мемлекет қайраткері, Анголаның тұңғыш президенті. 1947 жылдан бастап Португалияда өмір сүрген. Луанда қаласының Сан-Сальвадор лицейінде оқып, кейін Лиссабон университетінде білімін жалғастырған.
1950 жылдардың басында Нетоның ұйымдастыруымен Анголада тәуелсіздік үшін күрес басталды. Алайда толқу тобықтан шалынып, Нето 1955-1957 жылдар аралығында абақтыда отыруға мәжбүр болды.
Бостандыққа шыққаннан кейін Коимбра қаласындағы университеттің меди­циналық колледжін тәмамдады және осы жылы біржола Анголаға оралды. Елі­нің еркіндігі үшін азаттық туын көтерген Нето жылдар бойы жалғасқан үздік­сіз күрестің, талмас талпыныстың, қайтпас қайсарлықтың арқасында 1975 жы­лы Анго­ланың тұңғыш президенті болып сайланды. Ол билікке келген тұста ел ішін берекесіздік жайлаған болатын. Экономикалық қиыншылықтармен қатар, пор­тугалдықтардың отаршылдық әрекеттері, Заир мен Оңтүстік Африка Республикасы әскерінің шекараға еніп кетуі елдің болашағына қауіп төндірген еді. Нето осындай қиын-қыстау шақта КСРО мен Кубадан көмек сұрады. Екі жақты  әскери көмектің арқасында Ангола шетелдік басқыншылардан азат етілді.
Агостиньо Нето ақын ретінде де, мемлекет іргесін қалаушы есебінде де халқы үшін қан мен терін қатар төккен тұлға болып тарихта аты қалды. Отты өлеңдерімен елдің рухын оятқан ақын, азаттық үшін арпалысқан қайраткер Нето 1979 жылы Мәскеуде өмірден озды.

ШАБЫТ

Менің үнім қасіретті тағы да,
Менің мұңым қайғы құйып жаныма
Джорджия, Конго аспанын шарлады,
Амазонка толқынына самғады.
Жүрегімде – мұңды үнім,
Айлы түнгі батукедей сиқыр би
Көз алдымда тұр бүгін.

Толығырақ »