Әлем әдебиеті

Джованни БОККАЧЧО. ДЕКАМЕРОН

0

СЫНЫН БЕРМЕС СЫРЛЫ СӨЗ

Джованни БОККАЧЧО

ДЕКАМЕРОН

      Адамзатқа ортақ сөз өнерінің бағзы бастауы б.д.д. ІІІ мыңжылдықтар мен б.д. ІІ ға­­сыры аралығын қамтитын ежелгі Шығыс дүниесінде жатса, содан тамырлана ке­ліп, өркен жайған ежелгі грек, рим, византиялық әдебиеттің дәуірлеу заманы б.д.д. VIII және б.д. V ғасырлары еді. Содан кейінгі аралықта батыс мәдениетін әр түр­лі жағдайлар мен себептерге байланысты бірнеше ғасырларға созылған бейқұт дағ­дарыс жайлады. Араға тоғыз ғасыр салып барып, адамзаттық рухани мәдениеттің өркендеуіне тың серпін берген кезең еуропалық Ренессанс, яғни Жаңғыру дәуірі (XIV-XVI ғғ.) еді және бұл дәуірдің ізашарлары Италия топырағында дүниеге келген Алигьери Данте (1265-1321), Толығырақ »

Джон ГОЛСУОРСИ. АЛМАНЫҢ АЛБЫРАП ПІСКЕН ШАҒЫ

0

СЫНЫН БЕРМЕС СЫРЛЫ СӨЗ

Джон ГОЛСУОРСИ

АЛМАНЫҢ АЛБЫРАП
ПІСКЕН ШАҒЫ

           Джон Голсуорси (1867-1933) – әлемге әйгілі ағылшын жазушысы. Атақты «Фор­сайттар туралы дастан» романының авторы, Нобель сыйлығының лауреаты (1932).
Голсуорси шығармашылығында импрессионизм мен реализм, гуманизм кеңінен кө­рініс тапқан. Ол – өмірдің сыршылдығы мен сұлулығын терең түсіне білген суреткер. Жазушының «Төрт желден» атты алғашқы кітабы 1897 жылы жарық көрді. Осы және осыдан кейінгі бірқатар туындылары Джон Синджон деген бүркеншік атпен жарияланды. Оның алғашқы «Күміс қорапша» пьесасы 1906 жылы жазылды. Сол жылы-ақ Форсайттар туралы трилогиясының алғашқы кітабы – «Өзімшіл» романы жарыққа шықты. Голсуорси сол кездің көптеген жазушылары сияқты негізінен драмалық шығармаларына әлеуметтік қарым-қатынастарды арқау етті.

***

«Алмадай албыраған, көктемдей көгілжіген…»

Еврипид «Ипполит»

Өздерінің күміс тойлары күні Эшерст әйелімен бірге автомбильге отырды да, екеуі алғаш танысқан Торкиге барып түнеп қайту үшін қысы-жазы көкпеңбек болып тұратын аршалы алқапты бетке алып, жүріп кеткен. Бұл сапар туралы бас­тама ойдың иесі – әрдайым әсершіл сезімнің жетегінде жүретін Стелла Эшерст еді. Толығырақ »

Хоролын ЗАНДАРБАЙДИ. ЖАЛҒЫЗДЫҚ СЕРГЕЛДЕҢІ

0

СЫНЫН БЕРМЕС СЫРЛЫ СӨЗ

 

Хоролын ЗАНДАРБАЙДИ

 ЖАЛҒЫЗДЫҚ СЕРГЕЛДЕҢІ

            Хоролын Зандарбайди Дундговь аймағының Цаганово ауылында 1934 жылы дүниеге келген. 1973 жылы Моңғолия мемлекеттік университетін моңғол тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша бітірген. 1952 жылдан бастап әдеби-көркем басылымдарда еңбек етті. Шығармалары алпысыншы жылдардан бастап жарыққа шыққан. Жиырмадан астам роман, повестері мен әңгімелер жинағы арқылы өз оқырманымен қауышқан танымал жазушы. Екі көркем фильмі түсірілген, бірнеше драмалық шығармасы сахналанған.

* * *

Әлдебір жақтан әдейі әкеліп төгіп, үйе салған секілді көрінетін тау тастарының қақ ортасында жалғыз үй оқшау көрінеді. Үй сыртында төрт көзді, ұйпалақ жүнді, үлкен құйрықты қара ала ит көктем күніне шуақтап бүк түсіп жатыр. Қора шетінде арбиған ірі денелі қара атан мойнын созып, жазғытұрымның жылы желіне сорылып сіңіп бара жатқан жылғадағы қарларға енжар қарап, танауын пысылдатады. Бурыл шашы өсіп үрпиген, созылмалы аурудың азабын тартқандай арық боз шал үйден шықты да күнге шағылысқан көзін қолымен далдалады. Бір-екі қадам баспақ болды да басы айналған сияқты үйдің белдеуінен шап берді. Толығырақ »

Пэрэнлэйн ЛУВСАНЦЭРЕН. КҮН БАТҚАН ЖОҚ

0

СЫНЫН БЕРМЕС СЫРЛЫ СӨЗ

 

Пэрэнлэйн ЛУВСАНЦЭРЕН

КҮН БАТҚАН ЖОҚ

                    Пэрэнлэйн Лувсанцэрен – моңғол прозасында әңгіме жанрының хас шебері ретінде танылған дарынды жазушы. 1933 жылы Байқоңыр аймағының Байбұлақ ауылында туған. 1962-1967 жылдары Мәскеудегі М. Горький атындағы әдебиет институтын бітірген. 1972 жылы мезгілсіз қаза тапқан.

* * *

Қаржы техникумын бітірген соң аймақтық оқу бөліміне есепші болып жұмысқа орналасқанмын. Жаңа қоныста көп кешікпей өмірлік серігімді тауып, қариялар айтпақшы, бір отаудың отын жақтым. Біршама уақыт ана-енеммен бірге тұрдық та кейін жаңадан пәтер алып, бөлек шықтық. Тұңғыш перзентіміз де дүниеге келді. Ұлым қазір екі жастан асып барады. Отбасы құрып, орныға бастаған соң қыз кездегі қылығың да, қылтың-сылтың мінезің де қыр асып жоғалады екен. Мен өзі мектепте оқып жүргеннің өзінде би кештеріне кіріп кетіп, мүғалімдерден сөз еститін, киімнің тәуірін киетін, ұшып-қонған желаяқ қыз болатынмын. Сол кезімді ойласам, таңғы күн сәулесін қалың тұманның арасынан көргендей бірде анық, бірде бұлдыр, біресе тамаша немесе біртүрлі секілді сезілетін болды. Отбасылық жаңа өмірді бастағаннан кейін адамның көңіл күйі біршама тұрақтап, тоқырап қалады екен. Толығырақ »

Ги Де МОПАССАН. ЖЮЛИ РОМЭН

0

СЫНЫН БЕРМЕС СЫРЛЫ СӨЗ

Ги Де МОПАССАН

ЖЮЛИ РОМЭН

             Ги Де МОПАССАН (1850-1893) – француз жазушысы. Мопассан әдебиетте новеллашы ретінде танылды. Ол өмір сүрген қоғамның кескін-келбетін бейнелеп, биліктің боямасыз көрінісін, саясаттың жалғандығын, демократия мен милитаризмді, отаршылдық өктемдікті шебер суреттеді. «Тельеннің үй-жайы», «Мадемуазель Фифи», «Вальдшнеп әңгімелері», «Апалы-сіңлілі Рондоли», «Мисс Гар-риет», «Иветта», «Орля» сынды ғажайып новеллалары бар. Мопассанның алты романы, көптеген әңгіме-новеллалар және мақалалар жинағы жарық көрді. «Өмір» романы арқылы «психологиялық прозаның шебері» атанып, кейін «Сүйіктім», «Монт-Ориоль», «Пьер және Жан», «Өлімдей күшті», «Біздің жүрек» романдарын жазды. Жазушы қоғамдағы рухани құлдырау мен екіжүзділікті («Асыл бұйымдар», «Марапатталған»), сезім суреттерін («Ай нұры», «Бақыт»), махаббат машақаттарын, ар-иманның сауда-саттыққа айналуын («Иветта», «Шыншыл тарих»), өмір тұңғиығына тасталған адамдардың аянышты тағдырын («Қаңғыбас», «Шкаф», «Қайыршы») шығармаларына арқау етті. Адамгершілікті («Симона әкей», «Мартенның қызы»), отаншылдық пен ерлікті, қайсарлықты («Пышка», «Мадемуазель Фифи», «Милон атай») дәріптеді. Мопассанның «Пышка», «Бес әңгіме», «Әңгімелер», «Пьер мен Жан», «Өмір» атты көптеген шығармалары қазақ тіліне аударылған.

* * *

Екі жыл бұрын көктемде мен Жерорта теңізінің жағалауымен жаяу қыдырдым. Кең адымдап, ойлану… Осыдан рахат дүние бар ма? Таудың етегімен, теңіздің жағасымен келе жатасың, шоқырайған күннің астында, аймалаған желге қарсы… Армандайсың. Қанша тәтті қиял, махабатты бастан кешкен ыстық кезеңдер, басыңнан өткен оқиғалар – бәрі жаныңды бір желпіндіріп, алыс армандарға жетелей жөнеледі, Толығырақ »

Джек ЛОНДОН. ӨМІРГЕ ҚҰШТАРЛЫҚ

0

СЫНЫН БЕРМЕС СЫРЛЫ СӨЗ

Джек ЛОНДОН

ӨМІРГЕ ҚҰШТАРЛЫҚ

          Джек ЛОНДОН (1876-1916) көзі тірісінде-ақ әлемге танымал болды. І Дүниежүзі­лік соғыстан кейін әдебиетке жазушылардың жаңа толқыны, жаңа бір легі келіп қосылды да, Құрама штаттарында оның атақ-даңқы төмендей бастады. Дегенмен тіршілік жолында жан алысып, жан беріскен кейіпкерлердің романтикалық бейнелері өзге қай елде болса да, сол баяғы құндылығын жоймады.

Әйгілі «Теңіз көкжалы», «Мартин Иден», «Ақ азудың» авторы. 1916 жылы у ішіп өлген.

 * * *

Сылти басқан олар жыраға қарай құлдилап түсе бастады да, алда келе жатқаны бейберекет шашылған тастар арасында сүрініп, теңселіп кетті. Өздері қалжырап біткен, жүздерінен ұзақ мұқтаждық ізі мен күйзелісті көнбістік қана аңғарылады. Иықтарындағы қайыс таспалармен шандылған зілдей Толығырақ »

Джек ЛОНДОН. АҚСАҚАЛДАР ЛИГАСЫ

0

СЫНЫН БЕРМЕС СЫРЛЫ СӨЗ

 

 

Джек ЛОНДОН

АҚСАҚАЛДАР ЛИГАСЫ

                Джек ЛОНДОН (1876-1916) көзі тірісінде-ақ әлемге танымал болды. І Дүниежүзі­лік соғыстан кейін әдебиетке жазушылардың жаңа толқыны, жаңа бір легі келіп қосылды да, Құрама штаттарында оның атақ-даңқы төмендей бастады. Дегенмен тіршілік жолында жан алысып, жан беріскен кейіпкерлердің романтикалық бейнелері өзге қай елде болса да, сол баяғы құндылығын жоймады.

Әйгілі «Теңіз көкжалы», «Мартин Иден», «Ақ азудың» авторы. 1916 жылы у ішіп өлген.

 * * *

Казармада бір адамға сот болып жатыр еді, мәселе я өмір, я өлімге тірелген. Бұл адам Юконға Ле Барж көлінің төмен жағынан құятын Ақ Балық өзенінің ну орманды жағасын мекендейтін Имбер дейтін үндіс шал болатын. Оның ісі бүкіл Доусонды, жоқ, тек Доусонды ғана емес, жалпы Юкон аймағының мың мильдік о жақ бұ жағын түгелдей дүр сілкіндірген. Англосакстер өздері жаулап алған жерлерде Толығырақ »

Артур Конан ДОЙЛ. ЖИРЕН ШАШТЫЛАР ҚАУЫМДАСТЫҒЫ

1

СЫНЫН БЕРМЕС СЫРЛЫ СӨЗ

Артур Конан ДОЙЛ

 

ЖИРЕН ШАШТЫЛАР ҚАУЫМДАСТЫҒЫ

 

әңгімелер

            Артур Игнатиус Конан Дойл – шотланд және ағылшын жазушысы, дәрігер. 1859 жылы 22 мамырда Шотландия астанасы Эдинбургте дүниеге келген. 1881 жылы Конан Дойл Эдинбург университетінің медицина факультетін тамамдаған. Диссертация қорғап, медицина докторы атанған. Әлемге Шерлок Холмс туралы детективтік әңгімелер топтамасы, профессор Челленджер туралы шытырман әрі ғылыми-фантастикалық шығармасы, бригадир Жерар туралы юморлық туындылары арқылы танымал. А. Конан Дойль, сонымен қатар, бірқатар пьесаның («Ватерлоо», «Тамұқ періштелері», «Тағдыр оттары»), автобиографиялық очерктердің («Старк Монро жазбалары»), тұрмыстық романдардың авторы. Өмірінің соңында спиритизм мәселесі қызықтырып, «Спиритизм тарихы» (1926 ж.) атты екі том кітап шығарған. Сондай-ақ, үш том өлеңдер жинағы жарық көрген. 1930 жылы 71 жасында көз жұмды.

 

* * *

 

           Былтыр күзде орайы келіп байырғы досым мистер Шерлок Холмсқа кіре шыққам. Үйінде мосқал тартқан, шамадан тыс толық, жалындай түтеген жирен шашты бір джентльмен отыр екен. Ішке кіргім келгенімен екеуара әңгіменің қызып жатқанын көріп іркіліп, қайтып кетпек болдым. Алайда Холмс мені бөлмеге сүйрегендей боп кіргізіп, соңымнан есікті жауып алды.

– Іздегенге сұраған дегендей, нағыз керек кезде келдіңіз, қадірменді Ватсон, – деді ол жайдарлана езу тартып.

– Сізге бөгет жасағым келмеген. Шұғыл шаруамен айналысып жатқандай көрініп едіңіз маған.

– Шұғыл екені рас. Тіпті айтары жоқ.

– Басқа бөлмеге барып тоса тұрсам қайтеді?

– Жо-жоқ… Мистер Уилсон, – деді ол жуанға қарай бұрылып, – мына джентльмен сәтті аяқталды-ау деген ізденістерімнің бәрінде де маған талай рет достық көмек көрсеткен. Мына біздің ісімізге де пайдасы тиеріне еш күмәнім жоқ. Толығырақ »

Нодар ДУМБАДЗЕ. ТЕМІРЛАН

0

СЫНЫН БЕРМЕС СЫРЛЫ СӨЗ

Нодар ДУМБАДЗЕ

 

ТЕМІРЛАН

      

  Нодар ДУМБАДЗЕ (1928-1984) – грузин жазушысы. Тбилиси университетін тамамдаған. Кейін Грузияның жастар журналында әдеби қызметкер, «Грузияфильм» киностудиясында алқа мүшесі, «Нианги» сатиралық журналының бас редакторы болған. 1973-84 жылдары Грузия жазушылар одағы басқармасының хатшысы, төрағасы болды. Шығармалары 1948 жылдан жариялана бастады. Алғашқы «Ауыл баласы» әңгімелер жинағы 1958 жылы жарық көрді. «Мен, әжем, Илико мен Илларион» повесі, «Күн сөнбесін» романы (Ленин комсомолы сыйлығы, 1967) грузия ауылының Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ауыр кезеңін суреттеуге арналған. «Түнде түскен күн сәулесі», «Алаң болма, апа» романдарына өз заманындағы жастар өмірі арқау болған. «Ақ жалаулар» (Грузияның Мемлекеттік сыйлығы, 1975), «Мәңгілік заңы» (Лениндік сыйлығы, 1980) романдарында адам сезімінің нәзік қырларына терең бойлай білді. Думбадзенің «Мен, әжем, Илико мен Илларион» повесі, «Алаң болма, апа» романы, «Нұрлы түн» шығармалар жинағы қазақ тілінде жарық көрген.

 

* * *

         Соғанлұқтық Сүлеймен Әлі Османоғлы аңсызда Тарағайдың әлі бүлдіршін баласы Темірдің аяғын сындырып алды. Ізінен қалмай андыздап жүрген тынымсыз балақайларынан бір сәтке құтылғысы келіп, таяғын сілтеп қалып еді, онысы Темірдің жіп-жіңішке нәзік сирағына сақ ете қалғаны. Тарағайдың баласы өкіре ыңырсып, жанұшыра шыңғырды. Осы шыңғырғаны шыңғырған, енді ешқашан тоқтамайтындай болып көрінді.

– Сирағына қоса басын да жұлып алсаң әп-сәтте тынышталады, – деп кеңес берді қонаққа келіп отырған Мұстафа үй иесі Сүлейменге.

– Қой, байғұсқа обал емес пе?! – деп жауап қатты үнінен реніш байқалған қожайын. Сосын Темірді қолына алып, сүйегі үгітілген сирағын алабажақ шүберекпен таңды да, балконға қамап қойды. Толығырақ »

Милорад ПАВИЧ. ТЫМ ҰЗАҚҚА СОЗЫЛҒАН ТҮНГІ ЖҮЗУ

0

СЫНЫН БЕРМЕС СЫРЛЫ СӨЗ

Милорад ПАВИЧ

 

ТЫМ ҰЗАҚҚА СОЗЫЛҒАН

ТҮНГІ ЖҮЗУ

 

 

              Милорад ПАВИЧ (1929-2009) – әйгілі серб жазушысы, ақын, әдебиеттанушы. Ол Белградта мүсінші мен философия пәнінің оқытушысының отбасында дүниеге келді. 1949-1953 жылдары Белград университетінің философия факультетінде оқыды. Көптеген газеттерде қызмет істеп, сыни мақалалар жазып, аудармамен айналысты.

Милорад Павич орыс, неміс, француз және бірнеше көне тілдерді меңгерген, Пушкин мен Байронның шығармаларын серб тіліне аударған. Көне серб әдебиеті мен поэзиясының тарихы бойынша монографияның авторы. Бестселлерге айналған «Қазар сөздігі» оған үлкен танымалдылық әкелді. Оның кітаптары көптеген тілдерге аударылды. Ол Париждің, Венаның, Фрайбургтың, Регенсбург пен Белградтың университеттерінде дәріс оқыды.

 

* * *

 

        – Мылтығыңның дауысы кемі үш мемлекеттің аспанын жаңғырықтырмаса, оқ атып әуре болудың қажеті жоқ!

           Суреттегі әулиедей көрікті һәм көрмегені жоқ көн етіктей кеңірдегінен қанға малшынған Жібекшашты Павле осындай сөздермен екпіндей келіп үлкен жолға түскен еді. Ол Күннің көзін сиырдың жапасынан артық бағаламайтын алып теңіз маңындағы Венеция, Түркия және Австрия секілді үш мемлекеттің ауқымында мал ұрлап, тәтті-пәтті тиеген керуендерді тонап, әбден әулекіленіп-ақ бақты. Бірде сенбі күні әлдебір көпестің оның аузына мылтықтың ұңғысын салып тұрып шүріппесін басып жібергені де бар. Қырсық қылғанда оқ атылмай қалды да, сәл тұтанғандай болған оқ-дәрі бар болғаны Жібекшаштының тілін күйдірумен ғана шектелді. Толығырақ »