СЫНЫН БЕРМЕС СЫРЛЫ СӨЗ

Эл ДЖЕННИНГС

О. ГЕНРИ ШЫҢЫРАУДА

Алонсо Эл ДЖЕННИНГС (1863-1961) – Американың Вирджиния штатында дүниеге келген жазушы, саясаткер. Өмір жолын адвокат болып бастаған. Штаттағы адвокаттар бәсекесі қызған тұста Эл Дженнингс атыс кезінде бауырларынан айырылып, өзі қатты жараланады. Осы кезден бастап оның аты бүкіл Америкада атақты поезд тонаушы ретінде жайыла бастады. Ұзаққа бармай Эл Дженнингс құрықталып, сот шешімі бойынша мәңгілікке түрмеге тоғытылады. Алайда інісі Иоанның көмегімен оның жазасы бес жылға дейін қысқартылып, бостандыққа шығады.

Эл Дженнингс Синг-Синг қаласындағы түрмеден 1902 жылы босады. 1911 жылы Охлахома Сити округына көшіп, белді саясаткерлердің біріне айналды. 1912 жылы Охлахома округының прокуроры қызметін атқарды. Ол бірнеше сайлауға қатысқан және өзінің өткен өмірін жасқанбай ашық айтып, адалдығы үшін көпшіліктің қолдауына ие болып отырған.

Эл Дженнингс Синг-Синг қаласында түрмеде отырғанда Американың атақты жазушысы О. Генримен танысқан. Тағдырлары тауқыметке толы, тар қапаста тарыққан осы екі тұлға кейін араларынан қыл өтпейтін адал достарға айналды. Жазушының О. Генри өмірден өткеннен кейінгі «О. Генри шыңырауда» атты естелігін назарларыңызға ұсынамыз.

Америка консулдығы орналасқан¹ аласа ағаш үйдің үсті қалқаланған кіре берісінде зор денелі, көз ұялтатындай аппақ костюм киген, тәкаппар пішінді еркек отырды. Сарғыш шашы дудыраған қазандай үлкен басы иығына жарасымдылықпен қона қалыпты; қуаныш-күлкінің ізі де білінбейтін қой көздері адамға тіке қарайды екен. Консул үйінің алдында осы төңіректегінің бәрінің бірден-бір қожайыны өзі сияқтанып маңғаз кейіпте отырған оны лауазымы зор төре деп шамалауға болатындай еді. Міне, дәл осы адам Америка консулы болуға әбден лайықты деп ойладым.

Толығырақ »

ЗЕРТТЕУ. ЗЕРДЕЛЕУ. КӨЗҚАРАС

МО ЯН МОЙЫНДАТТЫ

КІМГЕ, НЕНІ ЖӘНЕ ҚАЛАЙ?

Соңғы айларда бүкіл Қытайда ғана емес, дүниедегі әдебиетке жақын қауым ортасында «Мо Ян қызуының» өрлеп тұрғаны белгілі. Мо Янның 2012 жылдық әдеби саладағы Нобель сыйлығын алуы бұл ортада өте күшті дүмпу туғызды. Әр алуан көзқарас иелерінің ішіндегі бір ортақтық – Мо Янның әдебиеттегі жетістігін жоғары бағалау мен тиянақтандыру.

Мен оның туындыларымен ғана шектелмей, әдеби сыншылар лебіздерін де оқып, олардың өзара ұқсамайтын көзқарастарынан өзім дұрыс тапқандарын алып, елеп, қорытып, өз таразыма салып көрдім. Мынау соның жемісі. Бұдан да пайдалы да дәмді өнім шығару оқырманның еркінде. Менікі ауыздарыңызға сөз салу ғана болар. Егер ол ой салуға да жарап жатса қуанар едім. «Біз қазақ әдебиетшілері қалай ұмтылуымыз керек?» дегенге айырым тақырыппен ашалап сөз қозғағаным жоқ. Өйткені ой салынған оқырман осы арада айтылғандарды ары қарай созып, мұндай кесек тақырыптың сөзін өзі-ақ жалғап әкетер.

Жоғарыдағы бас тақырып астындағының алғы екеуіне жауап беру тым қиын емес. Сауалдың біріншісіне «Әлемге», ал екіншісіне «Ең үздік жазушының бірі екенін» деп қысқа қайыруға да болар. Ең қиыны соңғы сұрақта тұр. Бәріміз бірігіп соның жауабын табуға күш салайық. Бұл қазақ әдебиеті үшін пайдалы.

МО ЯННЫҢ ӨМІР СҮРГЕН ОРТАСЫ

Мо Ян – текті тұлға. Арғы аталарынан Гуан Жоң Қытай тарихындағы Чи ұлысының атақты уәзірі, Гуан Лу әйгілі балшы болған екен. Миң, Чиң әулеттері тұсында, арғы аталарынан жеті ғалым шығыпты. Үлкен атасы Гуан Соңфың әйелдер мен балалар сырқатына мықты дәстүрлі емші, ал атасы Гуан Яони әңгімешіл, ертекші қарт болған.

2010 жылы Хаңжоу қаласындағы Лоңчуанға барып тегін іздеген Мо Янның өзі: «Менің қазіргі тұрған жерім Гаумиға барған Гуан тегінің жиырма төртінші, Лоңчуандағы Гау тегінің отыз алтыншы ұрпағымын» деген. Отыз алтыншыдан арғы аталары (Чи ұлысына уәзір болғандардың жұрты мен шежірелік тізбегі сындылар) әзірше айқындала қоймаған секілді.

Толығырақ »

ОЙ-ТОЛҒАУ

Айгүл КЕМЕЛБАЕВА

ҚАДЫР МЫРЗА ӘЛИДІҢ ЖҰМБАҚТАР ӘЛЕМІ

эссе

Жұмбақтар жанрының ғылыми

негізі мен әдеби үндестігі хақында

Әлем халықтарының жұмбақтар жанрын мейлінше зерттеп, жинап, ана тілімізге өлеңмен аударып жариялаған біртуар қазақ ақыны Қадыр Мырза Әлидің «Жұмбақтар» атты кітабы ерекше құндылығымен баурайды.

Бұл – энциклопедиялық сипаттағы дүние болғандықтан оның көркемдік табиғаты туралы бірінші эссе «Абай» журналында жарық көрді. (А. Кемелбаева, «Жүз жұрттың жұмбағы», «Абай», №3. 2005).

Жұмбақ – фольклордың өшпес, соны жанры. Ол тұрмыстағы үйреншікті, ең бір қарапайым, болмашы дерлік заттардың, қоршаған ортадағы құбылыстардың біртұтас қалпын, оның бөлшектері мен ұсақ-түйегіне шейін поэтикалық кейіпте көре білуге мәжбүр етеді.

Толығырақ »

ҚЫЛҚАЛАМ

Жеңіс КӘКЕНҰЛЫ

суретші, ҚР-ның Мәдениет қайраткері

ДЖОВАННИ БОЛДИНИ

Шығармашылығы ауызға ілінсе-ақ әңгіме ауаны бірден көтеріңкі көңіл күйге еніп, тамсантып-таңырқатып тұратын суретшілер болады. Көрерменін одағай, қысқа эмоциямен дауыстатып, өзіне сүйіндіріп, тәнті ететін. Соның бірі – италиялық суретші Джованни Болдини.

Бізді алғаш, қалың иллюстрациялардың арасынан алақандай ғана болса да көзге бірден шалынып, Болдиниді өзіне тартқан «Кір жуушылар» картинасы еді.

Сарғыш, тастақ жағалаудан еңкейіп барып тұнық айдынды шеңберлей кір шайып отырған әйелдер, қос тертесі көкке шаншылып, төңкеріле жаздап тұрған ескі қол арба, аспан, алабажақ кейпін суға жүздірген бұлттар, сонау арғы жағада көрінген орман, әлдебір қайық кейпі – бір қараған адамға түкке тұрмайтын-ақ сюжет. «Оның несі таң, мұндай суретті екінің бірі салады ғой» десек те, сол таптаурын тақырыпты әйгілеп, өзіне арбап тұрған қасиет – суретшінің картина жазу шеберлігі. Импрессионист суретші Буденнің шығармаларындай табиғаттың тамылжып тұрған жалғыз сәтін шап беріп ұстай алғандығы. Бейнелеу тәсілінің әбжілдігі.

Толығырақ »